ارقام مهم پسته ایران

محصول پسته ایران از نظر شکل ظاهری و کیفیت دارای تنوعی چشم گیر و مشتمل بر ده ها رقم است. از حدود نیم قرن پیش تعداد ارقام فزونی یافته است، این تعدد و تنوع بر اثر تلاش باغبانان و باغداران ایرانی مخصوصا در استان کرمان و به ویژه در منطقه رفسنجان ایجاد شده است.
باغبانان و باغداران با جابجایی نهال یا بذر ارقام بومی دیگر مناطق پسته خیز به کرمان و رفسنجان، و با پیوند ارقام موجود و ارقام انتقالی بر روی یکدیگر، ارقام پسته بسیار بدیع و متنوعی به دست آورده اند. برخی از ارقام بسیار درشتند، برخی جلوه و زیبایی خاص، بعضی جلا و شفافیت، بعضی رنگ سفید یا حتی طلایی، برخی شکلی جالب و گاهی عجیب، و بسیاری پوست نازک دارند.

آشنایی با ارقام پسته ایران

در مجموع ارقام پسته ایران از نظر شکل ظاهری و رنگ روی پوست سخت و حتی رنگ پوسته روی مغز، متنوع و هر یک از ارقام ویژگی دلپذیری دارند؛ به طوری که از نظر کیفیت طعم و تنوع در شکل، پسته ایران در دنیا بی همتاست.

پسته اکبری (Super long pistachio)

پسته اکبری نوع جدیدی از پسته است، و جزء یکی از بهترین ارقام پسته ایران می‌باشد.

در میان انواع پسته، در گروه پسته‌های کشیده قرار دارد.
دارای مغز بزرگ و کشیده (به شکل بادامی کشیده) می‌باشد و نسبت به نوع احمد آقایی نیز درشت‌تر است، به همین علت به آن در بازارهای جهانی Super Long Pistachio پسته فوق‌العاده بلند گفته می‌شود.
از ارقام مهم تجاری در حوزه آجیل‌های لوکس می‌باشد؛ و ازنظرسایز درشت می‌باشد. بهترین نوع آن از دو طرف چاک و با انس پایین است. تولید این نوع پسته بیشتر مختص ایران می‌باشد. تنها تولیدکننده عمده آن ایران است. این نوع پسته بیشتر در منطقه انار و رفسنجان سیرجان ، فیض آباد خراسان رضوی برداشت می‌شود.

صادرات پسته اکبری

این نوع پسته به‌سختی قادر به اخذ گواهی‌های استاندارد معتبر اتحادیه اروپا می‌باشد. زیرا مهم‌ترین مسئله برای کشورهای اتحادیه اروپا استانداردهای بهداشتی می‌باشد و سخت‌ترین آن گواهی آفلاتکسین است و از آنجایی‌ که پسته اکبری نسبت به دیگر پسته‌ها بیشتر بر روی درخت تا زمان رسیدن و برداشت باقی می‌ماند و در آخرین روزهای فصل برداشت بیشترین آفت افلاتکسین جذب این نوع پسته می‌شود.
در عین حال صادرات آن برای بازار کشورهای هند و عربی گزینه مناسبی می‌باشد.

کیفیت پسته اکبری :

معمولاً برای پسته اکبری سه درجه می‌توان تعیین کرد.
درجه‌ یک یا طبیعی خندان:
در این نوع پسته به‌صورت صد در صد طبیعی و بر روی درخت خندان شده. معمولاً با سایزهای (انس) ۱۸ دانه تا ۲۸ دانه یافت می‌شود.
درجه‌ دو یا کلاس B:
این نوع پسته غالبان از مخلوط پسته طبیعی خندان و آبخندان به دست می‌آید. کیفیت میانه و همچنین قیمت میانه‌ای هم دارد. این محصول معمولاً به تمام کشورها صادر می‌شود.
درجه سه یا آبخندان:
این نوع پسته درواقع همان پسته اکبری دهان بسته است که به روش مکانیکی بعد از برداشت خندان شده است کیفیت این نوع پسته پایین‌تر است و درنتیجه قیمت بسیار ارزان‌تری دارد. کشور عراق و روسیه عمده مشتریان این نوع پسته هستند.

تاریخچه پسته اکبری

پسته اکبری در زمان قدیم در شهر انار توسط آقای اکبر تاج آبادی که هر روز پیوندهای مختلف را به درختان پیوند میزد بوجود آمد و توسط مرحوم حاج علی جدیدی (سلطان تولید و توسعه پسته اکبری)توسعه و گسترش یافت و گفتنی است که خاندان جدیدی در شهرستان انار از استان کرمان بیشترین سطح زیر کشت پسته اکبری در کشور را دارند، و در حال حاضر شهر انار ۳۵ هزار هکتار باغ پسته اکبری و این نوع پیوند در بسیاری از نقاط دیگر پسته کاری کشور استفاده میشود اما مرکز تولید و پیدایش آن شهرستان انار میباشد.با کیفیت ترین پسته اکبری کشور در منطقه انار و کشکوییه از توابع رفسنجان به عمل می‌آید

پسته کله قوچی (Round pistachio)

پسته کله قوچی از درشت‌ترین پسته‌های ایران می‌باشد؛ و همین باعث معروفیتش شده است.
این پسته علاوه بر ظاهر زیبا دارای طعمی خوشمزه نیز می باشد.

این نوع پسته نسبت به پسته اکبری کشیدگی کمتر و تقریباً گردتر است و از ارقام عمده تجاری می‌باشد.
پسته کله قوچی از دسته ارقام فندقی می‌باشد و از نظر میزان تولید در ایران رتبه دوم را بعد از پسته فندقی به خود اختصاص داده است. پسته کله قوچی به شکل‌های گوناگونی در بازارهای داخلی و خارجی به فروش رسانده می‌شود.
قابل‌ذکر است که مهم‌ترین عامل اصلی برای توسعه فروش این رقم پسته شکل فندقی و اندازه درشتی (انس پایین) آن است.
منطقه نوق رفسنجان به‌ عنوان قطب تولید تاپ ترین انواع پسته کله قوچی و احمدی در ایران و حتی در جهان می‌باشد و علت آن‌ هم درجه‌ یک و باکیفیت بودن این نوع پسته است.
گل دهی این پسته زود هنگام است (اوایل فروردین ) خطر سرمازدگی معمولا این پسته را تهدید می کند. پسته کله قوچی حساسیت زیادی به( کم آبی، کمبود مواد لازم در خاک، گرما زدگی، افت های و حشرات) از خود نشان می دهد.

صادرات پسته کله قوچی

ازآنجایی‌که مغز این نوع پسته نسبت به انواع مغز پسته درشت‌تر می‌باشد و همین موضوع شاید یکی از دلایل تمایل بازرگانان کشورهای (آلمان، یونان و اعراب) به این محصول است.
آلمان از خریداران اصلی مغز پسته کله قوچی می‌باشد که اغلب این محصول را پس از خرید برای فروش مجدد به بازارهای دیگر کشورهای اروپایی استفاده می‌نماید.

تاریخچه

پسته کله قوچی توسط آقای علی شریفی در روستای دهنو از توابع رفسنجان شناسایی شد.

پسته احمدآقايی (long pistachio)

پسته احمد آقایی از محبوب‌ترین نمونه‌های پسته در میان ایرانیان است.
این نوع پسته جزء خوشمزه‌ترین و دارای طعم بسیار عالی در میان دیگر ارقام پسته دارا است.

شکل و ظاهر پسته احمد آقایی از پسته فندقی کشیده‌تر و بزرگ‌تر(انس پایین تر) هست و با توجه به میوه بادامی‌ شکل و پوست استخوانی سفید، پرمصرف‌ترین نوع پسته برای آجیل است.

بهترین نوع پسته احمد آقایی در منطقه نوق رفسنجان برداشت می‌شود.

به دلیل مرغوبیت پیوند این نوع پسته، فراوانی این نژاد در حال گسترش است. این رقم پسته همانند پسته اکبری در طبقه پسته‌های کشیده (Long) قرار دارد.

قطب تولید این نوع پسته منطقه نوق در رفسنجان می‌باشد.
پسته احمد آقایی این منطقه بسیار خوش‌ رویت می‌باشد و علاوه براین ویژگی، بسیار خوش‌طعم و ترد نیز می‌باشد..با کیفیت ترین و خوشمزه ترین پسته احمدآقایی،از باغات منطقه نوق از توابع شهرستان رفسنجان برداشت میشود.

صادرات پسته احمد آقایی

بازار صادرات این نوع پسته نسبت به دیگر پسته‌ها داغ‌تر است و از آنجایی‌ که جزء پسته‌های لوکس خندان کشیده است برای بسیاری از کشورها بخصوص هند، هلند و اسپانیا صادر می‌شود.
لازم به ذکر است که کشور امارات یکی از کشورهای واسط این نوع پسته می باشد به طوری که بازرگانان اماراتی پسته احمد آقایی را به کم ترین قیمت ممکن خریداری می کنند و بعد به کشورهای اروپایی ارسال می کنند.

تاریخچه

پیوند پسته احمدآقايی در قرن معاصر در منطقه نوق از توابع رفسنجان از باغ آقای فروتن در روستای احمدیه نشأت گرفت و به همین عنوان احمدآقايی نام گرفت، این رقم پسته به دلیل مرغوبیت نوع پیوند پسته، سریعأ گسترش یافت.

پسته فندقی (Small)

نام گذاری این نوع پسته از آن‌ جهت است که شکل و ظاهری شبیه به فندق دارد.
این نوع پسته با پسته کله قوچی هم‌خانواده است؛ و همچنین به علت داشتن انس بالا از قیمت کمتر و ارزان‌تری نیز در بین گونه‌های پسته برخوردار است.

ازآن جای که این نوع پسته ریز می‌باشد، تعداد آن در یک کیلوگرم بیشتر از سایر پسته‌ها(انس بالا) است و درنتیجه برای آجیل اقتصادی‌تر می‌باشد.

اين رقم پسته، بیشترین مصرف پسته را در داخل کشور و همچنین بیشترین حجم صادرات را نیز به خود اختصاص داده است. پسته فندقی حدود ۶۰ درصد باغات استان کرمان را به خود اختصاص داده است. پسته فندقی را گاهی به پسته اوحدی هم می شناسند.

مغز پسته فندقی به نسبت دیگر انواع مغز طرفدار بیشتری دارد زیرا از نظر ظاهر بسیار خوش‌رنگ و همچنین بسیار خوش‌طعم است.

از طرفی قیمت مناسب این محصول باعث می‌شود تا در بازار قابل‌رقابت برای عرضه عمده باشد. در تهیه شیرینی‌های مختلف ازجمله مسقطی و گز از خلال پسته فندقی استفاده می‌شود زیرا علاوه بر طعم و کیفیت شیرینی از نظر تزیین ظاهری مناسب بر روی شیرینی می باشد.

بیشترین مناطق تولید این محصول استان کرمان و در شهر های(رفسنجان، زرند، کرمان و سیرجان) و همچنین استان خراسان (فیض‌آباد و مه ولات) می‌باشد.

صادرات پسته فندقی

صادرات این نوع پسته به دو نوع تقسیم می‌شود.

۱- خندان طبیعی:

کشورهایی هم چون (استرالیا، فرانسه، آلمان و..) در دسته کشورهای کیفیت محور قرار دارند و از این‌ رو پسته فندقی خندان طبیعی را برای واردات به کشور خود انتخاب می‌کنند.

۲- آب خندان:

کشورهایی هم چون روسیه و چین به دلایل مختلف ترجیح می‌دهند تا تجارت انواع آب خندان را در دستور کار خود قرار دهند.

پسته فندقی توسط فردی به نام مهدی اوحدی در رفسنجان شناسایی شد و به همین عنوان به آن پسته اوحدی(فندقی) میگویند

خصوصیات برخی از ارقام مشهور پسته در جمهوری اسلامی ایران

پسته احمد آقایی:

میوه بادامی شکل و درشت دارد که رنگ سفید پوست آن و قرمزی مغز این نوع پسته، احمد آقایی را بعنوان یکی از بهترین نوع پسته ها معروف ساخته است.
متوسط گل و دیررس، دارای بیشترین شدت سال آوری که در صورت اعمال مدیریت صحیح داشت به مقدار زیادی قابل کنترل است.

پسته اوحدی(فندقی):

یکی از مهمترین ارقام تجاری پسته، بسیار معروف و سازگار در اکثر مناطق پسته کاری و ۷۰-۶۰ درصد باغات پسته رفسنجان را شامل می شود. ارتفاع درخت حدود ۳ متر دارای رشد متوسط و تاج گسترده می باشد زودرس و سال آوری متوسطی دارد. در دهه اول شهریور قابل برداشت می باشد.

پسته کله قوچی:

عملکرد نسبتا ًبالا، میوه فندقی و درشت از عوامل اصلی انتخاب وگسترش آن بوده است دارای شاخه های قوی و محکم تری نسبت به اوحدی می باشد. نسبت به کمبود آب و مواد غذایی حساسیت بیشتری دارد.
در اکثر سالها به علت زودگلدهی مخصوصاً در مناطق سردسیر در معرض خطر سرمای بهاره می باشد. میان رس و با سال آوری متوسط می باشد. در دهه دوم شهریور قابل برداشت می باشد.

پسته اکبری:

از ارقام تجاری پسته و از نظر اقتصادی دارای بالاترین ارزش می باشد، میوه های آن بادامی شکل، کشیده و درشت هستند، از خصوصیاتش: محصول خوب، دیرگل و دیررس بوده که در دهه سوم شهریور قابل برداشت می باشد و از گرمازدگی خسارت بیشتری را متحمل می شود.

پسته بادامی زرند:

میوه این رقم بادامی شکل، ریز و خنجر مانند و رنگی کدر دارد. منشاء آن از باغات قدیمی پسته واقع در منطقه زرند کرمان می باشد. رقمی زودگل و از ارقام خیلی زودرس و در نیمه اول مرداد ماه قابل برداشت است.

پسته خنجری دامغان:

این رقم یکی از ارقام تجاری پسته منطقه دامغان است که میوه آن بادامی شکل می باشد.رقمی دیر گل و متوسط رس و در دهه دوم شهریور ماه قابل برداشت است

پسته ممتاز:

میوه های این رقم بادامی شکل و مغز آن نسبت به سایر ارقام تجاری خوشمزه تر می باشد. رقمی زودگل بوده و در دهه سوم شهریور ماه قابل برداشت است، از ارقام زود گل و دیررس به حساب می آید.

پسته سفید پسته نوق:

این رقم از زمانهای گذشته در منطقه رفسنجان وجود داشته، به ویژه در منطقه نوق که آب و هوای گرمتری نسبت به رفسنجان دارد، گسترش بیشتری یافته است. میوه این رقم بادامی شکل و زودگل بوده که در دهه سوم شهریور ماه قابل برداشت و از ارقام دیررس می باشد.

پسته شاهپسند:

این رقم نیز یکی از ارقام تجاری پسته در منطقه دامغان بوده که میوه آن بادامی شکل می باشد.در دهه دوم شهریور ماه قابل برداشت از ارقام متوسط رس می باشد.

پسته رقم قزوینی:

منشاء آن منطقه قزوین بوده و در آنجا به نام پسته کله بزی معروف است. میوه آن بادامی شکل، ریز و دارای مغز نسبتاً سبز رنگ است. در اواسط مردادماه قابل برداشت و از ارقام خیلی زودرس می باشد.